Συμπληρώματα διατροφής

Συμπληρώματα διατροφής: Ποιος τα χρειάζεται και πότε είναι απαραίτητα.

Υπάρχουν πολλά συμπληρώματα διατροφής στην αγορά, αλλά σε ποιους απευθύνονται; Πότε είναι επωφελή, αναποτελεσματικά ή ακόμη και επιβλαβή; Σε αυτό το άρθρο εξετάζουμε τις γενικές συστάσεις σχετικά με τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής.

Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής;

Η ιδέα πίσω από τα συμπληρώματα διατροφής, που ονομάζονται επίσης διαιτητικά συμπληρώματα διατροφής, είναι η παροχή θρεπτικών ουσιών που δεν προσλαμβάνονται σε επαρκείς ποσότητες. Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να είναι βιταμίνες, ανόργανα άλατα, αμινοξέα, λιπαρά οξέα και άλλες ουσίες που χορηγούνται με τη μορφή χαπιών, δισκίων, καψουλών, υγρών κλπ. Τα συμπληρώματα διατίθενται σε μια σειρά δόσεων και σε διάφορους συνδυασμούς. Ωστόσο, μόνο μια συγκεκριμένη ποσότητα κάθε θρεπτικής ουσίας είναι απαραίτητη για να λειτουργήσει το σώμα μας και υψηλότερη δόση δεν είναι αναγκαστικά καλύτερη. Σε υψηλές δόσεις, ορισμένες ουσίες ενδέχεται να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις και μπορεί να καταστούν επιβλαβείς. Για λόγους προστασίας της υγείας των καταναλωτών, τα συμπληρώματα μπορούν επομένως να πωλούνται νόμιμα μόνο με κατάλληλη σύσταση ημερήσιας δόσης και μια προειδοποιητική δήλωση να μην υπερβαίνει τη δόση αυτή.

Η χρήση συμπληρωμάτων διαφέρει στην Ευρώπη. Παραδείγματος χάριν, είναι συνηθισμένη η χρήση τους στη Γερμανία και τη Δανία (43% και 59% του ενήλικου πληθυσμού αντίστοιχα), αλλά είναι μικρότερη στην Ιρλανδία και την Ισπανία (23% και 9% αντίστοιχα). Οι γυναίκες χρησιμοποιούν συμπληρώματα 2 με 6 φορές περισσότερο από τους άνδρες.

Ποιος χρειάζεται συμπληρώματα διατροφής;

Τα συμπληρώματα δεν αποτελούν υποκατάστατο για μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή. Μια δίαιτα που περιλαμβάνει άφθονα φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, επαρκή πρωτεΐνη και υγιή λίπη, κανονικά παρέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για την καλή υγεία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες συμφωνούν ότι τα μηνύματα που απευθύνονται στο ευρύ κοινό θα πρέπει να επικεντρώνονται στις διατροφικές κατευθυντήριες οδηγίες για τα τρόφιμα. Τα συμπληρώματα δεν περιλαμβάνονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές αλλά υπάρχουν ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες ή άτομα που ενδεχομένως χρειάζονται συμβουλές για χορήγηση συμπληρωμάτων και μίας ισορροπημένης διατροφής, όπως γυναίκες σε ηλικία τεκνοποίησης και άτομα που λαμβάνουν συγκεκριμένα φάρμακα.

Εν μέρει, λόγω του μοντέρνου τρόπου ζωής μας, δεν καταφέρνουμε  όλοι να κάνουμε υγιεινή διατροφή. Στην Ευρώπη, οι έρευνες σε τρόφιμα έχουν δείξει ότι υπάρχουν υποβέλτιστες προσλήψεις για πολλά μικροθρεπτικά συστατικά. Το έργο EURRECA που χρηματοδοτήθηκε από την Ε.Ε., διαπίστωσε ανεπαρκή πρόσληψη βιταμίνης C, βιταμίνης D, φολικού οξέος, ασβεστίου, σεληνίου και ιωδίου. Μια πρόσφατη σύγκριση ερευνών μεταξύ ευρωπαικών κρατών, προκάλεσε ευρεία ανησυχία σχετικά με την πρόσληψη βιταμίνης D, ενώ ορισμένες ηλικιακές ομάδες παρουσίασαν χαμηλή πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών.

Για παράδειγμα, υπάρχει ανησυχία για επαρκή πρόσληψη σιδήρου μεταξύ κοριτσιών σε εφηβική ηλικία στη Δανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Τα χαμηλά επίπεδα του σιδήρου στις νέες γυναίκες αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο να γεννηθούν τα βρέφη με χαμηλό βάρος, ανεπάρκεια σιδήρου και καθυστερημένη ανάπτυξη του εγκεφάλου. Τα χαμηλά επίπεδα του φολικού οξέως είναι επίσης σημαντικά  για τις γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες. Συνιστάται να λαμβάνουν φολικό οξύ πριν από τη σύλληψη και να συνεχίσουν τις πρώτες 12 εβδομάδες της εγκυμοσύνης. Η επαρκής κατάσταση του φολικού οξέος μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης νεογνών με ελαττώματα στο νευρικό σωλήνα, όπως η δισχιδής ράχη. Πρόσφατες έρευνες υποδηλώνουν ότι το 50-70% των Ευρωπαίων έχουν χαμηλά ποσοστά βιταμίνης D.2,11,12.  Επειδή το επίπεδο της βιταμίνης D εξαρτάται όχι μόνο από τη διατροφική πρόσληψη αλλά και από την έκθεση στο υπεριώδες φως, μπορεί να υπάρχει επιβεβλημένη ανάγκη για παροχή συμβουλών για τα συμπληρώματα βιταμίνης D στις βορειοευρωπαϊκές χώρες. Σε ορισμένες χώρες (συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιρλανδίας, των Κάτω Χωρών και της Σουηδίας) υπάρχουν ήδη συστάσεις για ορισμένες ομάδες του πληθυσμού να λάβουν ένα συμπλήρωμα βιταμίνης D.

Άλλες κοινές ανησυχίες παρουσιάζονται στον Πίνακα 1, αν και οι ομάδες που θεωρούνται ότι κινδυνεύουν δεν είναι οι ίδιες σε κάθε χώρα.

Πίνακας 1:

Παραδείγματα ομάδων πληθυσμού που χρήζουν ειδικών συμβουλών σχετικά με τα συμπληρώματα.

Ομάδα πληθυσμού

Θρεπτικές ουσίες

Άτομα άνω των 50 ετών

Βιταμίνη D, βιταμίνη Β12, φολικό οξύ

Οι ευπαθείς ηλικιωμένοι μπορούν να επωφεληθούν από ένα συμπλήρωμα πολυβιταμινών χαμηλής δόσης.

Γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία

Φολικό οξύ και βιταμίνη D, ενδεχομένως σίδηρο

Παιδιά κάτω των 5 ετών

Παρά το γεγονός ότι έχουν κάποιο ρόλο στην υγεία ορισμένων ατόμων, δεν είναι όλα τα συμπληρώματα χρήσιμα για όλους. Στην πραγματικότητα, για μερικούς ανθρώπους, δεν συνιστάται η λήψη ορισμένων συμπληρωμάτων, ιδίως σε υψηλές δόσεις. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι οι πολυβιταμίνες μπορούν να συμβάλουν σε αυξημένο κίνδυνο υπερβολικής πρόσληψης θρεπτικών συστατικών και έχει προταθεί ότι οι πολυβιταμίνες πρέπει να λαμβάνονται με μεγαλύτερη προσοχή σε συνδιασμό με την πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα. Οι χρήστες συμπληρωμάτων διατροφής  πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην ανάγνωση της ετικέτας και να διασφαλίζουν ότι τα συμπληρώματα διατροφής είναι κατάλληλα για αυτούς. Για παράδειγμα, για τις έγκυες γυναίκες, τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη Α (ρετινόλη), συμπεριλαμβανομένου του ελαίου ήπατος ψαριού, μπορεί να είναι επιβλαβή και να προκαλέσουν γενετικές ανωμαλίες εάν η έγκυος υπερβεί τη συνιστώμενη δόση για μικρό ή μεγάλο χρονικό διάστημα.

Μελέτες έχουν επίσης επισημάνει ότι οι καπνιστές πρέπει να είναι προσεκτικοί σε ορισμένα συμπληρώματα, ιδιαίτερα σε υψηλές δόσεις β-καροτίνης. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) εξέτασε τα στοιχεία σε αυτόν τον τομέα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έκθεση στο β-καροτένιο κάτω από 15 mg / ημέρα είναι ασφαλής στον γενικό πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων των καπνιστών.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ορισμένες ομάδες πληθυσμού συνιστάται να λαμβάνουν συγκεκριμένα συμπληρώματα. Το συνολικό μήνυμα είναι: ακολουθήστε μια υγιή, ισορροπημένη διατροφή, διαβάστε προσεκτικά τις ετικέτες των συμπληρωμάτων και των εμπλουτισμένων τροφών και αποφύγετε τη λήψη πολλαπλών δόσεων που υπερβαίνουν τα Συνιστώμενα Ημερήσια Ποσά (RDA). Σε περίπτωση αμφιβολίας, ζητήστε τη συμβουλή ενός διαιτολόγου ή ιατρού πριν επιλέξετε ένα συμπλήρωμα διατροφής.

References

1. European Commission, Food supplements section
2. Mensink GB, Fletcher R, Gurinovic M, et al. (2012). Mapping low intake of micronutrients across Europe. British Journal of Nutrition 14:1-19.
3. Beitz R, Mensink GB, Rams S, et al. (2004). Vitamin- und Mineralstoffsupplementierung in Deutschland (Use of vitamin and mineral supplements in Germany). Bundesgesundheitsblatt Gesundheitsforschung Gesundheitsschutz 47:1057–1065.
4. Tetens I, Biltoft-Jensen A, Spagner C, et al. (2011). Intake of micronutrients among Danish adult users and non-users of dietary supplements. Food & Nutrition Research 55:7153.
5. Kiely M (2001). North/South Ireland Food Consumption Survey. Summary Report on Food and Nutrient Intakes, Anthropometry, Attitudinal Data & Physical Activity Patterns. Irish Universities Nutrition Alliance.
6. Rovira MA, Grau M, Castañer O, et al. (2013). Dietary supplement use and health-related behaviors in a Mediterranean population. Journal of Nutrition Education and Behavior 45(5):386-391.
7. EUFIC Review (2009). Food-Based Dietary Guidelines in Europe.
8. Troesch B (2012). Dietary surveys indicate vitamin intakes below recommendations are common in representative Western countries. British Journal of Nutrition 108(4):692-8.
9. EU project EURRECA website.
10. Radlowski EC & Johnson RW (2013). Perinatal iron deficiency and neurocognitive development. Frontiers in Human Neuroscience 7:585.
11. Ovesen L, Andersen R & Jakobsen J (2003). Geographical differences in vitamin D status, with particular reference to European countries. Proceedings of the Nutrition Society 62(4):813-821.
12. Pérez-López FR, Brincat M, Erel CT, et al. (2012). EMAS position statement: Vitamin D and postmenopausal Health. Maturitas 71:83-88.
13. EFSA (2012). Statement on the safety of β-carotene use in heavy smokers. EFSA Journal 10(12):2953.